Van one-size-fits-all naar maatwerk met impact

In een wereld waarin maatwerk de norm wordt – van aanbevelingen van streamingsdiensten tot gepersonaliseerde marketing – is het niet verrassend dat ook het onderwijs en bedrijfsopleidingen zich steeds meer richten op gepersonaliseerd leren. Diversiteit in leerbehoeften is groter dan ooit – in klaslokalen én op de werkvloer. Maar wat houdt het precies in? En wat kun jij ermee als professional in het onderwijs of bedrijfsleven?

Wat is gepersonaliseerd leren?

Gepersonaliseerd leren is een benadering van onderwijs waarbij de leerervaringen en -activiteiten worden afgestemd op de individuele behoeften, interesses en capaciteiten van een individuele lerende. Dit kan gaan over het tempo, de inhoud, de vorm van instructie of de manier van toetsen.

Het doel is om een meer effectieve en betrokken leeromgeving te creëren door rekening te houden met de unieke kenmerken van elke lerende (Peeters et al., 2020).

Gepersonaliseerd leren is meer en meer in de aandacht gekomen. Dit heeft te maken met het toenemende belang om als werkende professional steeds up to date blijven. Ook zijn er beroepsgroepen waar professionals PE (permanente educatie) -punten moeten behalen om gecertificeerd te blijven. Tijdens je werkende leven ben je naast professional ook altijd student (Techniek Nederland, 2020).

Ook is er nu (leer)technologie beschikbaar die gepersonaliseerd leren mogelijk maakt: 24 uur per dag, overal en met het device dat de lerende kiest. Daarnaast komen er generaties op de arbeidsmarkt die een innige relatie met technologie hebben, Generatie Z.

Traditioneel versus gepersonaliseerd leren

Waar traditioneel onderwijs vaak uitgaat van een uniforme en gestandaardiseerde aanpak voor een hele groep, staat bij gepersonaliseerd leren de lerende centraal. Denk aan een lerende die wiskunde op een hoger niveau aankan, terwijl een ander extra ondersteuning nodig heeft bij taal. Of een medewerker die liever leert via korte video’s in plaats van dikke handleidingen. Gepersonaliseerd leren biedt de ruimte om hiermee rekening te houden. Dit biedt voordelen voor een lerende die acteert in een steeds veranderende praktijkomgeving.

De belangrijkste verschillen tussen traditioneel en gepersonaliseerd leren zijn te vinden in Tabel 1.

Tabel 1 Vergelijking tussen traditioneel en gepersonaliseerd leren (Duvekot, 2024)) aangevuld door Hoenderboom, 2025.

Kenmerk	Traditioneel leren	Gepersonaliseerd leren
Leerdoelen	Bepaald door methode of docent	Bepaald door deelnemer
Leeraanpak	One-size-fits-all	Individuele leerpaden
Wie begeleidt het leren?	Docent, instructeur	Leercoach
Eigenaarschap	Docent	Student
Motivatie om te leren	Van bovenaf opgelegd: extern gestuurd	Van binnenuit: intrinsiek gemotiveerd
Leertempo	Uniform, planning vooraf bekend	Flexibel per individu
Leeromgeving	Binnen onderwijsorganisatie	Hybride en online
Focus	Vanuit onderwijsorganisatie naar buiten	Van buiten naar binnen
Toetsing	Standaard en summatief	Formatief en summatief, feedback en reflectie
Beoordeling	Analytisch – Wat weet en kan een student op moment X?)	Holistisch – Hoe heeft de student zich ontwikkeld?

Voordelen

Gepersonaliseerd leren biedt verschillende voordelen voor de motivatie, leerresultaten en zelfregulatie van de lerende.

Verhoogde motivatie en betere leerresultaten

Lerenden zijn meer gemotiveerd en betrokken wanneer het leerproces aansluit bij voorkennis en persoonlijke interesses en doelen. Door te focussen op de individuele behoeften van lerenden, kunnen zij op hun eigen tempo leren wat ze willen leren. Daarnaast maakt technologie het mogelijk om leerdata te verzamelen en te gebruiken om gericht feedback te geven.

Ontwikkeling van zelfregulatie

Lerenden leren verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen leerproces, wat hen helpt om zelfstandiger en zelfverzekerder te worden. Uit onderzoek blijkt dat gepersonaliseerd leren de betrokkenheid van lerenden verhoogt en de zelfregulerende leervaardigheden en academische prestaties in door technologie en AI-ondersteunde en adaptieve leeromgevingen verbetert (Rafiq, Zaki, & Nawaz, 2025).

Uitdagingen gepersonaliseerd leren

Hoewel gepersonaliseerd leren veel voordelen biedt, zijn er ook uitdagingen. Deze liggen op het terrein van aanpassingsvermogen, benodigde zelfdiscipline en technologische afhankelijkheid.

Aanpassing aan nieuwe leeromgevingen

Lerenden moeten zich aanpassen aan een meer flexibele en dynamische leeromgeving, wat soms moeilijk kan zijn. Ook organisaties moeten zich aanpassen op gepersonaliseerd leren; het kost tijd om de leertrajecten te ontwerpen. De benodigde expertise om dat te doen is niet altijd voorhanden.

Een gepersonaliseerde leeromgeving vraagt om een cultuurverandering: van controle naar vertrouwen.

Vereiste zelfdiscipline

Gepersonaliseerd leren vereist een hoge mate van zelfdiscipline en zelfregulatie, wat niet altijd vanzelfsprekend is voor alle lerenden. Het is belangrijk om hier oog voor te hebben. Hoe krijg je lerenden uit zichzelf in beweging? Nudging kan hierbij ondersteuning bieden. Ook de inzet van een mentor kan een lerende stimuleren en op weg helpen (Beausaert, 2021).

Technologische afhankelijkheid

Het gebruik van technologie in gepersonaliseerd leren kan een uitdaging zijn voor medewerkers die minder vertrouwd zijn met digitale hulpmiddelen.

Hoe werkt gepersonaliseerd leren in de praktijk?

Gepersonaliseerd leren vraagt een andere benadering van leren en lesgeven. De docent of trainer wordt meer een coach, begeleider en ontwerper van leertrajecten. Technologie ondersteunt daarbij – denk aan adaptieve leeromgevingen, digitale portfolio’s of AI-gedreven leerplatforms.

Een onderwijsorganisatie kan bijvoorbeeld werken met keuzewerk of leerdoelen op maat, terwijl een bedrijf microlearning inzet om medewerkers specifieke vaardigheden aan te leren, precies op het moment dat ze die nodig hebben.

Gepersonaliseerd leren kan worden ingevuld door een aantal vragen te beantwoorden.

1. Wat moet er geleerd worden?
2. Waarom moet er geleerd worden?
3. Waar moet er geleerd worden?
4. Hoe moet er geleerd worden?
5. Wie leert er?
6. Met wie wordt er geleerd?

De implementatie van gepersonaliseerd leren kan verschillende vormen aannemen. Er volgen nu een aantal tips voor het starten met gepersonaliseerd leren.

Begin klein

Of je nu in het onderwijs werkt of in learning & development: begin klein.

• Bepaal de doelgroep waar je voor gaat ontwikkelen. Welke voorkennis is aanwezig? Hoe bepaal je dat?
• Kies één onderwerp of vaardigheid waar je maatwerk wilt bieden.
• Gebruik tools die je al hebt.
• Praat met je team over wat werkt – en wat niet.
• Investeer in professionalisering: leer hoe je leert ontwerpen.

Gebruik van technologie en differentiatie

Digitale hulpmiddelen en platforms kunnen worden gebruikt om gepersonaliseerde leertrajecten en activiteiten te creëren. Kijk daarbij vooral naar intuïtieve leeromgevingen, waar lerenden makkelijk en naar het device van keuze in kunnen navigeren.

Ontwikkelaars en leercoaches kunnen verschillende instructiemethoden en materialen gebruiken om tegemoet te komen aan de diverse behoeften van lerenden.

Leerdoelen en feedback

Het stellen van individuele leerdoelen en het geven van gerichte feedback helpt leerlingen om hun voortgang te volgen en te verbeteren.

Gepersonaliseerd leren is een dynamische en flexibele benadering die kan bijdragen aan een meer inclusieve en effectieve onderwijsomgeving.

Samenvattend

Gepersonaliseerd leren kan een positieve impact hebben op de ontwikkeling en prestaties van lerenden. Het is echter belangrijk om rekening te houden met de uitdagingen en ervoor te zorgen dat lerenden de nodige ondersteuning krijgen om succesvol te zijn in een gepersonaliseerde leeromgeving.

Gepersonaliseerd leren is geen modewoord, maar een noodzakelijke stap in de evolutie van leren. Door de lerende centraal te stellen, vergroten we niet alleen de effectiviteit van onderwijs en training, maar ook de motivatie en het eigenaarschap van de lerende zelf.

Bronnen

Beausaert, S. (2021). Mentorschap als flexibele en gepersonaliseerde leermethode voor het stimuleren van reflectie en competentieontwikkeling bij studenten in het hoger onderwijs. Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek.

Duvekot, R. (2024). Gepersonaliseerd Leren = mijn leerproces binnen het collectief van ons allen. Opgehaald van Mbo in 2030: https://mboin2030.nl/file/Micro-leren%20Gepersonaliseerd%20Leren.pdf

Peeters, P., Kengen, M., & Driessen, G. (2020, maart). Gepersonaliseerd leren ontrafeld. O&O Opleiding en ontwikkeling, 33, pp. 8 – 13.

Rafiq, S., Zaki, K. A., & Nawaz, A. (2025). Personalized Learning in the Digital Age: Harnessing Technology for Student Success. Contemporary Journal of Social Science Review, 3.

Techniek Nederland. (2020). BLIK OP 2040 VANUIT DE INSTALLATIESECTOR. Zoetermeer: Panteia en De Ruijter Strategie in opdracht van Techniek Nederland i.s.m. Wij Techniek, ISSO en TVVL.